De naam Stapel.
(home = www.cstapel.nl)
Aardrijkskundige namen
De familienamen Stapel en Staple zijn toponiemen, ontleend aan de aardrijkskundige term "stapel" voor een verzamel- en ontmoetingsplaats.
De Nederlandse Familienamenbank en de Engelse Staplesclan noemen elk een tiental van de 75 aan stapel verwante namen op onderstaande kaart. Een Duits "Wikipedia" artikel noemt zes plaatsen die Stapel heten en de Amerikaanse "Staple & Staples My Family Branch" telt er 33 met staple.
Zulke plaatsen hadden vaak het stapelrecht: kooplui in de regio moesten hun strategische kwaliteitsgoederen als erts, graan, hout, leer, wijn, wol, zout als eerste in die stad aanbieden. Een stapel kon ook een grenspaal zijn tussen territoria of een in het landschap aanwezig of geplaatst trefpunt voor aanbidding, rechtspraak of festiviteiten. Later werd ook de afstand tussen "stapelplaatsen" een stapel, vanaf ±1800 ons gallicisme "etappe".
Het verwante "steeple" komt voor in 10 Engelse plaatsnamen, in de engere betekenis van (toren)spits, ooit de cross country steeplechase finish.
Stapel als veelvoud in veestapel en stapelgek, of als stut in mijn-, scheeps- en vioolbouw is aardrijkskundig noch als familienaam bekend.
De kaart toont de aardrijkskundige spreiding van het Oudsaksische woord "stapol of stapel", in verhouding tot geheel Europa. Vanouds begrensd tussen Rijndelta en Elbe, migreerde het na de Romeinse tijd met Angelen en Saksen over zee naar Engeland en Noord-Frankrijk, waar het na de Normandische veroveringen in de elfde eeuw verfranste tot staple. Het komt nauwelijks voor waar de Keltische cultuur zich handhaafde of in latere overzeese gebiedsdelen. Plaatsnamen met stapel kwamen blijkbaar vooral van de zich verspreidende Angelen en Saksen, tot die bij Hastings verslagen werden.
- Duitsland telt 17 plaatsen met stapel, vier heten Stapel zonder meer. Vier liggen boven de Elbe, met Stapel bij Amt Neuhaus het dichtst aan de rivier.
- Nederland heeft er 8. Daaronder De Stapel in Drenthe, al in 1421 bekend om de schaapskudde. Alleen Stapele(n) bij Boxtel ligt beneden de rivieren.
- Engeland kent Staple Eiland & Diep, 8x Stapleton, 8x Stapleford, Stapeley, Staploe, Staplow en nog 16 beneden 51.5°NB (Londen), met Staple in Kent.
- Ierland heeft Staplestown, uniek in een Keltische omgeving, mogelijk pas ontstaan toen Engelse immigranten er hun 17e eeuwse landhuis bouwden.
- Frankrijk kent Staple of Stapel en het allerzuidelijkste Étaples 1), Stapel geheten tot de vroegmiddeleeuwse taalgrens verder noordwaards schoof.
- België, Finland en Zweden kennen geen plaats- maar wel straatnamen met stapel: Stapelplein, Stapelstraat, Stapelgränd, Stapelgatan, Stapelvägen.
- Denemarken kent plaats- noch straatnamen met stapel, maar net als Zweden wel straatnamen met stabel: Stabelvej, Stabelsvej, Stabelvegen.
- Andere landen, inbegrepen het Keltische Bretagne, Cornwall, Schotland en Wales kennen plaats- noch straatnamen met stapel, stabel of staple. 2)
1) In Noord-Frankrijk aan de monding van de Kwinte, Pas-de-Calais, tekende de Franse Karel VIII het Verdrag van Étaples. Dat wees Bretagne toe aan Frankrijk, in ruil voor
erkenning van en een vergoeding aan de Engelse Hendrik VII. Het Verdrag van Étaples dateert van 3 november 1492, drie weken nadat Columbus landde op de Bahama's.
Ook in 1492 goot Geert van Wou uit Kampen de bronzen klok met slagtoon fis voor de kerk van de alleroostelijkste stapelplaats, het dorpje Stapel in Sachsen Anhalt (D).
2) Geografische gegevens zijn ontleend aan bovenstaande websites en verder aan atlassen, wegenkaarten, Google-earth, Google-maps, reisplanners en zoekmachines.
De kleinste plaatsen worden niet altijd door alle bronnen vermeld, maar als een naam ergens wordt genoemd is die hier opgenomen.
Geschiedenis van de familienaam
Waar de adel eeuwenlang generaties aanduidde met volgnummer en toponiem (de 7e graaf van Cardigan), gebruikten horigen patroniemen (Janszoon). In de opkomende steden werd het inwonertal echter te groot om burgers nog uit elkaar te kunnen houden met de gangbare vadersnamen. De opkomst van de burgerij markeerde zo de intrede van nieuwe familienamen die meestal verwezen naar een ander (voor)vaderlijk kenmerk, zoals uiterlijk (Klein, de Witte), herkomst (van Gelder, Stapel), omgeving (Bos, van Beek), beroep (Smit, Zeeman) en meer. Daarmee wordt duidelijk waarom veel achternamen als Stapel pas na de late middeleeuwen in gebruik kwamen.
Omdat zoveel aardrijkskundige namen de term stapel bevatten is het hachelijk om zonder genealogische aanwijzingen één ervan als herkomst aan te wijzen. Er zijn vermoedens (zie H. Stapel in "Stapel is de naam" bl.343 e.v.) dat sommige zo niet alle Stapel families uit een Saksisch dorpje Stapel stammen en zich via Hanze routes verspreidden langs de kusten van Oostzee en Noordzee. Die zijn interessant in hun historische logica, maar niet gedocumenteerd. Mogelijk kan al geopperd dna onderzoek dit ondersteunen. De aan de Amerikaanse S&SMFB gelieerde Peter Staple Heritage Group is een DNA project begonnen om verwantschap tussen diverse USA takken te onderzoeken. Of dit onderzoek van belang kan zijn voor continentale Europese Stapels is twijfelachtig, omdat de familienaam pas in Amerika werd verspreid een millennium nadat de aardrijkskundige naam de Noordzee overstak naar Engeland. Verfranste familienamen lijken eerder te relateren aan Franse of Engelse plaatsjes.
(www.cstapel.nl)
(home = www.cstapel.nl)
Aardrijkskundige namen
De familienamen Stapel en Staple zijn toponiemen, ontleend aan de aardrijkskundige term "stapel" voor een verzamel- en ontmoetingsplaats.
De Nederlandse Familienamenbank en de Engelse Staplesclan noemen elk een tiental van de 75 aan stapel verwante namen op onderstaande kaart. Een Duits "Wikipedia" artikel noemt zes plaatsen die Stapel heten en de Amerikaanse "Staple & Staples My Family Branch" telt er 33 met staple.
Zulke plaatsen hadden vaak het stapelrecht: kooplui in de regio moesten hun strategische kwaliteitsgoederen als erts, graan, hout, leer, wijn, wol, zout als eerste in die stad aanbieden. Een stapel kon ook een grenspaal zijn tussen territoria of een in het landschap aanwezig of geplaatst trefpunt voor aanbidding, rechtspraak of festiviteiten. Later werd ook de afstand tussen "stapelplaatsen" een stapel, vanaf ±1800 ons gallicisme "etappe".
Het verwante "steeple" komt voor in 10 Engelse plaatsnamen, in de engere betekenis van (toren)spits, ooit de cross country steeplechase finish.
Stapel als veelvoud in veestapel en stapelgek, of als stut in mijn-, scheeps- en vioolbouw is aardrijkskundig noch als familienaam bekend.
De kaart toont de aardrijkskundige spreiding van het Oudsaksische woord "stapol of stapel", in verhouding tot geheel Europa. Vanouds begrensd tussen Rijndelta en Elbe, migreerde het na de Romeinse tijd met Angelen en Saksen over zee naar Engeland en Noord-Frankrijk, waar het na de Normandische veroveringen in de elfde eeuw verfranste tot staple. Het komt nauwelijks voor waar de Keltische cultuur zich handhaafde of in latere overzeese gebiedsdelen. Plaatsnamen met stapel kwamen blijkbaar vooral van de zich verspreidende Angelen en Saksen, tot die bij Hastings verslagen werden.
- Duitsland telt 17 plaatsen met stapel, vier heten Stapel zonder meer. Vier liggen boven de Elbe, met Stapel bij Amt Neuhaus het dichtst aan de rivier.
- Nederland heeft er 8. Daaronder De Stapel in Drenthe, al in 1421 bekend om de schaapskudde. Alleen Stapele(n) bij Boxtel ligt beneden de rivieren.
- Engeland kent Staple Eiland & Diep, 8x Stapleton, 8x Stapleford, Stapeley, Staploe, Staplow en nog 16 beneden 51.5°NB (Londen), met Staple in Kent.
- Ierland heeft Staplestown, uniek in een Keltische omgeving, mogelijk pas ontstaan toen Engelse immigranten er hun 17e eeuwse landhuis bouwden.
- Frankrijk kent Staple of Stapel en het allerzuidelijkste Étaples 1), Stapel geheten tot de vroegmiddeleeuwse taalgrens verder noordwaards schoof.
- België, Finland en Zweden kennen geen plaats- maar wel straatnamen met stapel: Stapelplein, Stapelstraat, Stapelgränd, Stapelgatan, Stapelvägen.
- Denemarken kent plaats- noch straatnamen met stapel, maar net als Zweden wel straatnamen met stabel: Stabelvej, Stabelsvej, Stabelvegen.
- Andere landen, inbegrepen het Keltische Bretagne, Cornwall, Schotland en Wales kennen plaats- noch straatnamen met stapel, stabel of staple. 2)
1) In Noord-Frankrijk aan de monding van de Kwinte, Pas-de-Calais, tekende de Franse Karel VIII het Verdrag van Étaples. Dat wees Bretagne toe aan Frankrijk, in ruil voorerkenning van en een vergoeding aan de Engelse Hendrik VII. Het Verdrag van Étaples dateert van 3 november 1492, drie weken nadat Columbus landde op de Bahama's.Ook in 1492 goot Geert van Wou uit Kampen de bronzen klok met slagtoon fis voor de kerk van de alleroostelijkste stapelplaats, het dorpje Stapel in Sachsen Anhalt (D).2) Geografische gegevens zijn ontleend aan bovenstaande websites en verder aan atlassen, wegenkaarten, Google-earth, Google-maps, reisplanners en zoekmachines.De kleinste plaatsen worden niet altijd door alle bronnen vermeld, maar als een naam ergens wordt genoemd is die hier opgenomen.
Geschiedenis van de familienaam
Waar de adel eeuwenlang generaties aanduidde met volgnummer en toponiem (de 7e graaf van Cardigan), gebruikten horigen patroniemen (Janszoon). In de opkomende steden werd het inwonertal echter te groot om burgers nog uit elkaar te kunnen houden met de gangbare vadersnamen. De opkomst van de burgerij markeerde zo de intrede van nieuwe familienamen die meestal verwezen naar een ander (voor)vaderlijk kenmerk, zoals uiterlijk (Klein, de Witte), herkomst (van Gelder, Stapel), omgeving (Bos, van Beek), beroep (Smit, Zeeman) en meer. Daarmee wordt duidelijk waarom veel achternamen als Stapel pas na de late middeleeuwen in gebruik kwamen.
Omdat zoveel aardrijkskundige namen de term stapel bevatten is het hachelijk om zonder genealogische aanwijzingen één ervan als herkomst aan te wijzen. Er zijn vermoedens (zie H. Stapel in "Stapel is de naam" bl.343 e.v.) dat sommige zo niet alle Stapel families uit een Saksisch dorpje Stapel stammen en zich via Hanze routes verspreidden langs de kusten van Oostzee en Noordzee. Die zijn interessant in hun historische logica, maar niet gedocumenteerd. Mogelijk kan al geopperd dna onderzoek dit ondersteunen. De aan de Amerikaanse S&SMFB gelieerde Peter Staple Heritage Group is een DNA project begonnen om verwantschap tussen diverse USA takken te onderzoeken. Of dit onderzoek van belang kan zijn voor continentale Europese Stapels is twijfelachtig, omdat de familienaam pas in Amerika werd verspreid een millennium nadat de aardrijkskundige naam de Noordzee overstak naar Engeland. Verfranste familienamen lijken eerder te relateren aan Franse of Engelse plaatsjes.
(www.cstapel.nl)